In Oosterwold zullen op 4300 hectare maximaal 15.000 woningen worden gebouwd met duizenden systemen voor de zuivering van huishoudelijk afvalwater, want in Oosterwold is en komt geen reguliere riolering. Zoveel zuiveringssystemen voor individuele behandeling afvalwater (IBA) is een uitdagende opgave voor initiatiefnemers, gebiedsontwikkelaars, vergunningverleners, gemeentelijke en provinciale handhavers en de markt van systeem toeleveranciers zelf. Over IBA’s gaan we in gesprek met Jonas Pelgröm, directeur van Wetlantec. Zijn bedrijf heeft al enkele systemen in Oosterwold aangelegd en in het voorjaar van 2017 staan er bijna zestig gepland.
Strenge eisen
Jonas: ‘Het inmiddels algemeen geaccepteerde en uiterst milieuvriendelijke helofytenfilter is eigenlijk hét IBA systeem voor de waterzuivering in Oosterwold. Wij leveren deze systemen zowel aan particuliere initiatiefnemers als aan gebiedsontwikkelaars die collectieve initiatieven creëren. Een helofytenfilter staat ook bekend als een riet-zand filter of rietveld. Het is het meest duurzame en energiezuinige systeem op de markt. Het Waterschap Zuiderzeeland stelt in de watervergunning de eis dat het aangelegde waterzuivering systeem moet voldoen aan bepaalde eisen om de juiste waterkwaliteit te behalen. Op meerdere parameters wordt het gezuiverde water onderzocht, waaronder op fosfaat. Theoretisch betekent het dat het niet uitmaakt welk systeem wordt gebruikt, als het maar voldoet aan de gestelde kwaliteit. In de praktijk vrijwel altijd een helofytenfilter met fosfaatbinding’.
Hoe werkt het?
Hoe zit zo’n systeem nu eigenlijk in elkaar? ‘In feite wordt met het filter een perfecte natuurlijke omgeving gecreëerd om het water optimaal te kunnen zuiveren. De werking is allereerst gebaseerd op sedimentatie in een put onder de grond, ook wel septictank genoemd. Voor verdere afbraak en zuivering wordt het water vanuit de tank naar het filter gepompt. In het filter zetten bacteriën en schimmels voor het proces van verdere verwijdering van afvalstoffen. Het water dat uit het systeem komt is tot 99% gezuiverd’. ‘Voor Oosterwold kiezen we standaard voor een polyethyleen ronde kunststof afdekking met een roestvaststalen kind-beveiliging. Dit is een relatief dure afdekking, maar voor de langere termijn, dan praat ik over 15 jaar en langer, de meest duurzame keuze’, aldus Jonas Pelgröm.
‘Voor een gezin van vijf personen houden we gemiddeld een veldje van 16 m2 aan met de keuze uit riet of wilgen. We hebben hier veel ervaring mee. Sinds de oprichting in 1995 hebben we als klein familiebedrijf ruim 2100 systemen aangelegd waaronder 400 onder auspiciën van Waterschap Zuiderzeeland in Flevoland. Al ruim 21 jaar ontwerpen, bouwen en onderhouden wij helofytenfilters in allerlei soorten en maten. In de woonwijk Eva Lanxmeer in Culemborg hebben we zelfs een filter van 4500 m2 aangelegd en in Drielanden in Groningen ééntje van 1.000 m2. Oosterwold is overigens wel een uniek project voor ons, het meest bijzondere gebied in Nederland’.
Het is een ingewikkelde materie. Hoe kom je er achter wat de beste individuele oplossing is? Jonas: ‘Ja, het is het soms lastig uitleggen aan initiatiefnemers welk type filter het beste bij hen past. Gelukkig kiest bijna iedereen voor de veilige weg. Duidelijke informatie is cruciaal. Zelf heb ik aan meerdere groepen van initiatiefnemers in Oosterwold presentaties gegeven. Ik doe dit graag en in een vraag en antwoordspel wordt alles tot in detail vanzelf helder. Ik neem de toehoorders mee in de wereld van natuurlijke waterzuivering, ga in op onze ervaringen, op de kwaliteitseisen en natuurlijk de kosten. Met plezier laat ik ook voorbeelden in Oosterwold zien’. Zou een meer collectieve riolering in Oosterwold toch geen betere oplossing zijn? ‘In samenspraak met het Waterschap stimuleren wij het geclusterd aansluiten van meerdere kavels of een hele straat op één centraal helofytenfilter. Er wordt dan aanzienlijk bespaard op de kosten, tot wel 50%, en ook op de onderhoudskosten. Probleem is de organische ontwikkeling van Oosterwold. Niet iedereen woont op hetzelfde moment aan een straat die zich organisch ontwikkelt. Daar waar alles snel vastligt heeft zijn voordelen en kan het’.
Mag je wc-papier doorspoelen?
‘We krijgen inderdaad vaak de vraag of wc-papier mag worden doorgespoeld of dat een bepaalde favoriete shampoo nog wel gebruikt mag worden. Ik ben altijd blij daarop te kunnen antwoorden dat mensen zich niet hoeven aan te passen, het helofytenfilter kan alles gewoon verwerken. Wel leg ik dan uit dat het een natuurlijk systeem is en dat het is gebaseerd op biologische processen. Het spreekt voor zich dat bacteriedodende schoonmaakmiddelen zoals overmatig gebruik van chloorbleek niet wordt gewaardeerd door de bacteriën en schimmels in het systeem. Na de oplevering van een filter krijgt de koper een leaflet met een duidelijke omschrijving van wat er wel en niet op het systeem geloosd mag worden’. Kan je er ook hemelwater mee opvangen? ‘We attenderen mensen erop dat het systeem goed te combineren is met een tweede tank voor hemelwateropvang. Het gezuiverde afvalwater en het hemelwater zijn prima her te gebruiken. De overheid zal hier in de toekomst ook wel sterkere eisen aan gaan stellen, daar ben ik van overtuigd’. Typisch Nederlandse vraag: wat kost het?’ Jonas: ‘de kosten zijn sterk afhankelijk van de hoeveelheid personen die water op het systeem lozen. Voor een enkele kavel voor 5 personen moet rekening worden gehouden met ongeveer € 8.500,- inclusief btw en alle denkbare aansluitingen op de woning. Hier zit standaard twee jaar onderhoud en garantie op het hele systeem bij. Collectief aangelegde systemen zijn natuurlijk goedkoper’.
